Xây dựng nông thôn mới ở các xã vùng biên

Nhà mới của đồng bào dân tộc thiểu số ở huyện miền núi Hướng Hóa (Quảng Trị). Ảnh: NGUYỄN VĂN HAI Qua cách làm ở xã Thuận, vùng biên cương miền tây Quảng Trị, có thể góp thêm một số kinh nghiệm hay cho nhiều xã, bản vùng sâu, vùng xa khác. Đi lên từ "địa lợi", "nhân hòa" Trung tuần tháng bảy, từ tuyến đường quốc lộ vào vùng Lìa, những căn nhà xây, nhà gỗ của bà con Vân Kiều, Pa Cô nép mình dưới rừng cây trái xanh mướt, trước sân nhà treo trẻ ranh cờ hoa. Bên đường từ ngã ba Tân Long vào xã Thuận, những căn nhà cũ nát, mái tranh vách đất cách đây dăm, mười năm về trước, nay là dãy nhà vững chắc mái ngói đỏ tươi, trường măng non, tiểu học, THCS khang trang. Xã Thuận nằm phía nam huyện Hướng Hóa, có chung đường biên cương 10 km với nước bạn Lào. Bản làng nơi đây cùng con suối La La, dòng sông Sê Pôn vẫn còn âm vang khí phách, đi vào lịch sử oai hùng của hai cuộc kháng chiến oanh liệt. Gặp gỡ đúng dịp kỷ niệm 45 năm thắng lợi Khe Sanh, Phó Chủ tịch UBND xã Thuận Phạm Xuân San vui vẻ cho biết: Còn nhớ cách đây 16 năm về trước, khi xã mới thành lập theo chương trình định canh, định cư, tổng thu nhập toàn xã ngót nghét dưới 1 tỷ đồng/năm, người dân mới chỉ ở trình độ sản xuất "phát, đốt, cốt, trỉa". Nhìn lại chặng đường dài, xã nghèo biên giới nay có quá nhiều thay đổi: Đến năm ngoái, tổng thu nhập đạt hơn 20,4 tỷ đồng, trong đó, thu nhập từ vùng trồng sắn nguyên liệu 15 tỷ đồng. Có mặt từ những ngày đưa dân miền xuôi lên lập làng, xã vùng kinh tế mới, đồng chí Phạm Xuân San nhẩm tính, làng nhàng thu nhập của người dân trong xã tầm 9,6 triệu đồng/năm. Năm ngoái, tỷ lệ hộ nghèo chỉ còn 14,7%; tỷ lệ lao động có việc làm thẳng tuột đạt tới 85% - Đó là điều mong ước từ rất lâu của người dân miền núi suốt đời theo Đảng, cống hiến hy sinh và vinh dự mang họ Bác Hồ ! Qua tìm hiểu, chúng tôi được biết, từ năm 2010, xã Thuận là xã duy nhất của huyện Hướng Hóa vùng biên giới Việt - Lào và là một trong tám xã được tỉnh chọn làm thí nghiệm xây dựng nông thôn mới. Đặc điểm nổi trội là hầu hết người dân đều làm nông nghiệp, phần đông thuộc hộ nghèo, hộ chính sách. Dù rằng vậy, Đảng bộ, chính quyền và dân chúng đã năng động, sáng tạo tìm hướng phát triển sản xuất hiệp, kết hợp hiệu quả, bài bản chương trình định canh, định cư, phát triển sản xuất xen ghép giữa đồng bào dân tộc thiểu số với đồng bào miền xuôi đi khai hoang vùng kinh tế mới. Từ đó khai phá các lợi thế tại chỗ, phát huy sức mạnh kết đoàn các dân tộc anh em, đồng sức, chung lòng vượt nghèo, từng bước làm giàu. Trên tổng diện tích thiên nhiên hơn 2.200 ha, trong đó đất sản xuất nông nghiệp hơn 1.100 ha, cán bộ và người dân nhiều năm qua đã chọn cây trồng chủ lực là sắn, chuối và ngô, mỗi năm ước lượng thu về hàng chục tỷ đồng. Chủ toạ Hội Cựu chiến binh Hồ Kim cho biết: Làm ăn khấm khá, giao thông đi lại tiện lợi, cuộc sống thay đổi rõ rệt: Hộ dân nào cũng dùng điện lưới quốc gia, mua sắm trang thiết bị nghe nhìn. Hơn chục gia đình sắm ô-tô để phục vụ kinh dinh, thương mại, vận chuyển sắn, chuối về xuôi. Tính trung bình cứ 10 hộ dân thì có gần tám hộ được dùng nước sạch. Chiếc xe máy, máy vô tuyến, tủ lạnh, điện thoại di động một thời xa lạ đối với bà con vùng cao, nay gần như nhà nào cũng có! Là xã điểm xây dựng nông thôn mới, chính quyền và người dân xã Thuận vừa qua đã đạt được nhiều kết quả trong việc lồng ghép các nguồn lực, chương trình dự án đầu tư. Tinh thần liên kết, chia sẻ thông báo, kinh nghiệm giữa cán bộ, đồng bào người Kinh và người Pa Cô, Vân Kiều được duy trì công khai, dân chủ, công bằng, từ quy hoạch đất đai, xây dựng vùng cây trồng kinh tế mang lại hiệu quả cao, chọn lọc vật nuôi thích hợp vào sinh sản, quan tâm chuyện con cái học hành, coi sóc sức khỏe người dân... Gần đây, xã Thuận đã chuyển đổi cơ cấu cây trồng, đưa nông nghiệp phát triển theo hướng sinh sản hàng hóa, chú trọng chuyển đổi những diện tích đất hiệu quả kinh tế thấp. Chủ tịch Hội dân cày xã Nguyễn Dương Tài san sớt, từ một số mô hình trồng sắn, trồng chuối đơn lẻ, manh mún ở xã Thuận, xã Tân Long dần lan rộng qua các xã. Đến nay, đã xuất hiện nhiều hộ gia đình nông dân, không chỉ vượt đói nghèo, mà còn từng bước làm giàu chính đáng, thu hàng trăm triệu đồng mỗi năm từ vườn đồi. Bên cạnh đó, Hội nông dân các cấp và doanh nghiệp trên địa bàn thành lập "Câu lạc bộ 100 triệu cho hộ nông dân trồng sắn", theo mô hình liên kết "bốn nhà", qua đó giúp bà con sản xuất có hiệu quả, nâng cao sản lượng, chất lượng. Nhà nông bán sắn ngay tại vườn nhà, được mua phân bón trả chậm, được hướng dẫn kỹ thuật, cung cấp giống mới. Các thành viên câu lạc bộ đã tổ chức "vần công", "đổi công", thu hoạch cuốn chiếu, thu hoạch đến đâu nhà máy thu mua đến đó. Ông Hồ Kiêm, dân cày ở bản Úp Li 2, là thành viên CLB khoe, năm ngoái, trên diện tích 3 ha đã thu hoạch hơn 70 tấn sắn, bán được hơn 120 triệu đồng. Năm nay gia đình ông đấu trồng sắn và trồng mới thêm 2 ha cao-su, vừa nâng cao thu nhập cho gia đình và làm mô hình để bà con học tập. Đây là mô hình "lấy dân cày dạy dân cày" cho bà con trong vùng. Xã đang giao kèo với một số đơn vị kinh tế trong và ngoài tỉnh, chuyển hơn 500 ha đất hoang hóa sang trồng cao-su tiểu điền, đồng thời phát triển xen canh cây cao-su trên đất nương rẫy. Điều này giúp thu nhập bình quân đầu người của xã Thuận đạt chuẩn nông thôn mới. Phát huy vai trò chủ thể của nông dân Thảo luận với các đồng chí lãnh đạo xã Thuận, xã Hướng Lộc và một số cán bộ cơ sở vùng miền núi hai huyện Hướng Hóa và Đa Krông, chúng tôi nhận thức được vấn đề mấu chốt, mang tính quyết định trong xây dựng nông thôn mới ở địa bàn vốn còn bộn bề khó khăn, chặng đường về đích còn lắm gian truân. Điều quan yếu nhất là làm thế nào để tuyên truyền cho mỗi người dân hiểu được, thấy được trong thực hành chương trình mục tiêu quốc gia mang ý nghĩa sâu sắc ấy, việc tham gia là làm cho chính mình. Người nông dân là chủ thể của quá trình phát triển ở tầm mức cao hơn, tiến bộ hơn. Nhận thức được điều này, chẳng những nhiệt tình góp công sức, đồng bào các dân tộc sẽ thể hiện sự đồng lòng trước chủ trương lớn của Nhà nước. Không ít hộ gia đình đồng bào đã hiến đất để xây dựng hệ thống đường, trường, trạm, nhà văn hóa sinh hoạt cộng đồng, giữ giàng môi trường văn hóa xanh, sạch, đẹp, để xã Thuận là điểm sáng văn hóa ở khu vực biên cương. Riêng chuyện mở đường, để làm gương, gia đình ông Trưởng thôn Pả Ký, ở thôn 7 tình nguyện chặt bỏ một phần vườn cây ăn quả đang trong kỳ thu hoạch để hiến 4.000 m2 đất xây Trường mầm non mà không cần bồi thường. Thấy cán bộ thôn làm việc tốt, vì cộng đồng, nhiều hộ dân như ông cùng dự hiến hơn 10 ha đất, dọn đường cho máy ủi, máy kéo thi công công trình để mở đường, xây dài, trạm xá và các công trình hạ tầng phục vụ dân sinh. Nghiên cứu, tìm hiểu một số kinh nghiệm ở xã Thuận trong xây dựng mô hình xây dựng nông thôn mới ở vùng miền núi, chúng tôi nhận thấy những kết quả bước đầu vẫn còn "xa tầm với" đối với không ít xã miền núi khác trong và ngoài tỉnh. Qua luận bàn với các cán bộ cơ sở xã khó khăn biên giới khác ở miền núi phía bắc như Cao Bằng, Lạng Sơn, Lai Châu..., Nhiều người ví von làm nông thôn mới ở vùng đồng bào dân tộc thiểu số xa xăm giống như một cuộc leo núi đầy gian khổ, cam go. Càng leo càng thấy khó! vày, đặc thù chung đều có địa hình phức tạp, phần nhiều là vùng đồi núi có độ dốc lớn, bị chia cắt, dân cư sinh sống phân tán, hủ tục lạc hậu, nhiều nơi kinh tế còn quá cập kênh, trình độ dân trí thấp, chưa nói tâm lý ỷ lại, chờ mong sự trợ cấp, trợ giúp từ quốc gia còn khá nặng nề. Không ít nơi, cán bộ, bà con còn cho rằng, đây là chương trình của Nhà nước, của T.Ư, nên chi đương nhiên nguồn lực phải chờ bộ, ngành "cấp trên" rót về... Thời kì tới, nhiều cán bộ xã biên cương yêu cầu tỉnh, trung ương, bộ, ngành cần nghiên cứu để điều chỉnh kịp thời một số tiêu chí cho ăn nhập với điều kiện thực tế của địa phương, sớm ban hành quy chế lồng ghép về chính sách đầu tư, cơ chế quản lý từ các chương trình mục tiêu quốc gia để xây dựng nông thôn mới đạt kết quả cao hơn. Từ một xã vùng cao khó khăn, đến nay, xã Thuận đã đạt 10/19 tiêu chí nông thôn mới. Đấy quả là một sự rứa lớn. Ngoài xã Thuận, trên bước đường đổi mới đi lên, đồng bào Kinh, Pa Cô, Vân Kiều kết đoàn góp công sức làm nên những vùng chuyên canh sinh sản rộng lớn ở các xã, bản vùng Lìa; các xã: Tân Long, Hướng Phùng, Hướng Tân, A Dơi (Hướng Hóa), A Ngo, Tà Rụt (Đa Krông), Linh Thượng (Gio Linh)... Chặng đường từ trọng điểm huyện về xã biên giới càng ngày càng gần hơn nhờ những tuyến xe xuôi ngược về bản làng. Vùng đồng bào dân tộc thiểu số (DTTS) và miền núi Quảng Trị bao gồm hai huyện Hướng Hóa, Đa Krông và một số xã miền núi thuộc các huyện Vĩnh Linh, Gio Linh, Cam Lộ. Toàn vùng có 47 xã, thị trấn, trong đó có 20 xã và 29 thôn đặc biệt khó khăn của xã khu vực II. Hiện ở vùng đồng bào DTTS có gần 7.700 hộ nghèo, chiếm gần 27%; và hơn 2.800 hộ cận nghèo, chiếm gần 10% dân số toàn vùng. Cả thảy các xã, thị trấn trong vùng DTTS và miền núi đã có đường đến trung tâm xã; hơn 29.200 hộ dân - chiếm 90% dân số tại 47 xã, 395 thôn bản được dùng điện. (Theo số liệu của Ban Dân tộc tỉnh Quảng Trị) VĂN NGHIỆP CHÚC Đồng bào dân tộc Pa Cô, Vân Kiều ở xã Tân Long (Hướng Hóa) thu hoạch chuối xuất khẩu.