Sức hút từ những chuyến đi thú vị

Bìa một số cuốn sách du ký xuất bản gần đây đang cuốn bạn đọc. Sức quyến rũ của đề tài Cùng với sự phát triển và phổ quát của hình thức du lịch "phượt", mảng văn học du ký ở Việt Nam cũng ngày càng đa dạng và phong phú hơn. Được bày bán ở vị trí nổi bật tại các hiệu sách, được bạn đọc truyền tay nhau, san sớt trên các diễn đàn, được báo chí quan hoài khai hoang, loại hình sách du ký được xem như đang thổi một "luồng gió mới" vào thị trường xuất bản. Những trang viết của Phan Việt với Một mình ở châu Âu, Huyền Chip (tức Khánh Huyền) - Xách ba lô lên và đi, Phương Mai - Tôi là một con lừa, Trương Anh Ngọc - Nước Ý, câu chuyện tình của tôi, Dili - Đảo thiên đường, hay Lê Thanh Hải với Warsawa thân thương, Hoàng Yến Anh - Dưới nắng trời châu Âu, Nguyễn Phan Quế Mai - Từ tuyết đến dữ... Đều đã tạo được những dấu ấn nhất quyết trong lòng công chúng. Theo dòng xu hướng, không chỉ có những tác phẩm mới của các cây viết trẻ trung xông xáo mà nhiều cuốn sách từ thời trước cũng được tổng hợp lại để xuất bản hoặc tái bản. Mới đây, Nhà xuất bản (NXB) Tri Thức ấn hành tác phẩm Phạm Quỳnh - hợp tuyển du ký, chọn lọc bảy tác phẩm tiêu biểu của học giả Phạm Quỳnh như: Mười ngày ở Huế, Một tháng ở Nam Kỳ, Trảy chùa Hương, Pháp du hành trình nhật ký... Trước đó, NXB Trẻ phát hành bộ ba cuốn Du ký Việt Nam, hội tụ những bài du ký hay đã từng được đăng trên Nam Phong tùng san (1917 - 1934). Dòng sách du ký trên thế giới đã có từ lâu. Nhiều cuốn chỉ đơn giản là kể lại năm ba câu chuyện trên đường, những nơi đã thấy, những người đã gặp. Song cũng có những tác phẩm sâu sắc như cuốn Trên đường của Giắc Kê-rô-ắc hay Phương Đông lướt ngoài cửa sổ của Pôn Thê-rốt. Chỉ trong vòng hơn mười năm đầu của thế kỷ 21, khi các công cụ đi lại và ngành xuất bản đều có những bước tiến mạnh mẽ về công nghệ thì số lượng sách du ký cũng gia tăng đáng kể với ít nhất là 50 tựa sách lừng danh (theo Wikipedia). Chưa kể đến lượng đầu sách thật sự xuất bản ở từng nước, số bản thảo, số sách lưu hành trên mạng in-tơ-nét (văn chương mạng) thì con số còn lớn hơn rất nhiều. Một ví dụ khác, không thể không nhắc đến cuốn nhật ký của nhà cách mạng Nam Mỹ Chê Ghê-va-ra có tên "Motorcycle Diaries" từng tạo nên hiệu ứng mạnh mẽ và rộng khắp sau khi được xuất bản và dựng thành bộ phim cùng tên. Những tua du lịch khởi nguồn từ đây cuộn người trẻ về các nước châu Mỹ la-tinh, đến những nơi mà chàng sinh viên ngành y người Ác-hen-ti-na là Ghê-va-ra đã từng thực hiện cuộc hành trình dài 13.000 km, kéo dài tám tháng trên chiếc mô-tô Norton 500cc cũ vào các năm 1951-1952. Hiện tại, mọi thông báo về địa lý, văn hóa đều có thể tìm thấy trên mạng in-tơ-nét, nhưng những trải nghiệm, chia sẻ, soi chiếu, xúc cảm rất thật của các tác giả qua những chuyến đi từ trong nước đến khắp thế giới, từ chính thống đến bụi phủi, luôn tạo được sự hứng thú và đồng cảm ở người đọc. Nhiều đơn vị làm sách cũng đã nhanh chóng nhận ra ưu thế vượt trội của mảng sách này trong thị hiếu đa dạng của lớp người đọc hiện đại. Thành công nhờ sự dị biệt Thể loại văn học du ký tưởng chừng dễ viết, dễ tiếp cận người đọc và bất cứ ai cũng viết được, nhưng để viết hay, hấp dẫn lại là một thách thức lớn. Không phải ai thực hành một chuyến "du" là có thể "ký" thành công. Do đó, nếu câu chuyện không độc đáo và cách mô tả không mới mẻ thì cuốn sách có thể coi là thất bại, sớm chìm vào lãng quên. Hẳn là nên chi nên các tác giả có tác phẩm du ký được chuộng đều mỗi người một ý tưởng, một cách hành văn với những cung bậc xúc cảm khác nhau. Thêm một đặc điểm khác của trào lưu này là việc số lượng tác giả nữ chiếm phần nhiều so với nam giới. Điều đó cho thấy được phần nào hình ảnh của những người đàn bà đời mới có kiến thức, sự mạnh mẽ, độc lập, tự tin, khát khao sống và khao khát được diễn tả mình. Họ đang góp phần đổi thay những thành kiến bấy lâu của từng lớp đối với phụ nữ. Một cuốn sách thuộc loại thể du ký gây để ý gần đây khác là John đi tìm Hùng. Dù chỉ mới ra mắt nhưng đã được đề cập đến trong đề thi môn Văn, khối D của kỳ thi tuyển sinh đại học, cao đẳng toàn quốc vừa diễn ra, cái tên sách và tên tác giả trở nên "nóng" hơn bao giờ hết, nhất là trong cộng đồng mạng. Thật ra, John đi tìm Hùng là một cách nói với hai hình ảnh ẩn dụ, trong đó John là phần "Mỹ" và Hùng là phần "Việt" trong cùng một con người là Trần Hùng John (tên thật của tác giả). Cuộc "tầng" này được chàng Việt kiều trẻ cụ thể hóa bằng một hành trình đi bộ suốt hơn 80 ngày qua 20 tỉnh, thành thị của giang sơn, với những đắng cay và ngọt của một người con tìm về với quê hương, nguồn cội, chứng kiến và lắng tai cuộc sống, xúc tiếp với nền văn hóa và gặp gỡ những người bạn mới. Trong khi nhiều bản thảo mới chờ được ra mắt thì các phần tiếp theo của những cuốn sách ăn khách cũng đang được gấp rút thực hiện. Kiên cố, thời gian tới, văn chương du ký sẽ còn phát triển hơn nữa khi ngày càng có nhiều tác giả kỳ cựu lẫn cây viết trẻ đầy ý tưởng dự, càng ngày càng nhiều nhà xuất bản chú trọng hơn tới dòng sách này. HOÀNG MỸ HẠNH