Gieo mầm tin khác biệt vào sức mạnh dân tộc.

Chị nghĩ gì về sự tụt hậu, gián đoạn kéo dài trong thưởng thức và sáng tác nhạc giao hưởng Việt Nam so với các nước khu vực? Đòi hỏi một sơn hà chiến tranh liên miên như Việt Nam phải có một kho tàng âm nhạc cổ điển là hơi khó

Là một người sống giữa ngã ba sông quốc tế, tiếp thu sự giao lưu về tư tưởng, tôi muốn đem những kinh nghiệm đó truyền đạt cho đời trẻ, gieo những mầm tin vào sức mạnh dân tộc.

Âm nhạc giao hưởng đòi hỏi tâm hồn phải tĩnh mới nghe được. Cũng phải rèn luyện mới có thể nhìn được cái đẹp, cái hay. Sự ghen tức nhiều khi khiến họ bất minh mày mặt. Học nhạc, không phải ai cũng trở nên nghệ sĩ, quan yếu nhất là dạy trẻ sự hồn nhiên, biết thương tình.

Mình ngã do cái tôi lớn quá, do mình kỳ vọng, tham quá. Trong bất kỳ nền âm nhạc nào, gọi đúng tên thực chất, gần sự thật nhất, chính là cái đẹp. Trẻ con giống như trang giấy mới, những gì viết lên trên đó phải đích thực giá trị.

Chị hiểu như thế nào về khẩu hiệu “bảo tàng và phát huy bản sắc dân tộc”?  Khi mình coi trọng phím đàn, thì không thể “hạ tay” chơi những hợp âm xấu, vì trước hết sẽ làm mình đau. Chính những người bạn ấy luôn khuyến khích tôi đi theo con đường mình đã chọn. Thực hành: Kim Yến chân dung hội họa: Hoàng Tường Nhạc sĩ Vitaoslav Kubicka (Slovakia): “Những tác phẩm của chị như một nhịp cầu nối liền hai thế giới xa xôi với hai nền văn hóa dị biệt.

Âm nhạc phản hồi lại qua một màng lọc thuần khiết như thế thật kỳ diệu. Dù cuộc sống lúc ấy còn rất khó khăn, ông ngoại tôi vẫn dành toàn sức lực của mình để trồng những cánh đồng ngút ngàn hoa cúc. Con trai đầu của chị cũng được di truyền từ mẹ ái tình âm nhạc? (Cười hạnh phúc) Cháu học chuyên toán, ba lần đoạt giải piano nhà nước của Slovakia, chơi nhiều tác phẩm của mẹ. Cuộc sống đẹp ở những điều vặt vãnh ngẫu nhiên, những lưu luyến xung quanh, những ánh mắt trẻ con níu kéo… Biết, biết một cách rốt ráo sẽ thông cảm hơn với mọi người.

Cuộc sống nghệ sĩ không giàu về vật chất, giảng dạy, trình diễn chỉ để có nguồn sống bình dị, nhưng sự quên mình trong nghệ thuật để chơi những tác phẩm mẫu mực và tình học trò tận tụy của bà đã ảnh hưởng sâu sắc đến tôi. Một tâm hồn rất mẫn cảm, trong như gương, nhưng rất khó trở nên nghệ sĩ chơi đàn trước công chúng, vì ngoài nhân tài còn rất cần sự khổ luyện, bản lĩnh để chìm vào âm nhạc, thần kinh vững để không quên từng nốt nhạc, và khả năng biểu diễn trước đám đông… Âm nhạc bác học đòi hỏi sự đoàn luyện tối đa về thời gian, một lao động nghệ thuật nghiệt ngã mà không phải ai cũng tập kết đủ mọi nhân tố.

Tôi ảnh hưởng nhiều bởi tư tưởng của đạo Phật. Ông chơi hoa cũng rất cầu kỳ, rất gần với văn chương Nguyễn Tuân… Sự thanh tao trong cư xử hàng ngày, miếng ăn, cách mặc của ông bà đã như màng lọc tự nhiên thấm vào tôi một nghệ thuật sống thanh nhẹ, như một phẩm cách chẳng thể đánh mất, chẳng thể khác… Chính những cây đa, bến nước, sân đình ấy đã giúp tôi xa lạ với tất những gì không thanh, không nhã.

Về thực chất, đó là một khẩu hiệu hay. Từ nhỏ tôi được sống với ông bà ngoại vốn là nhà nho, lại thông thạo văn học Pháp. Tiêm vào giới trẻ những sản phẩm thiếu sàng lọc như thế là một tội ác.

Sự hài hòa giữa vẻ đẹp phương Đông và phương Tây của chị có được từ đâu? Tôi sinh ra ở Thanh Hóa, bố là nghệ sĩ ưu tú Hoàng Hải, mẹ là ca sĩ Uyên Phi. Sự hồn nhiên của các em, sự tận tụy truyền đạt cái đẹp của cô giáo tôi là những lăng kính để dạy tôi biết thương.

Người nghệ sĩ không nên tuyệt vọng, hãy cứ sáng tạo, rồi chung cuộc âm nhạc sẽ được vang lên, sớm hay muộn thôi.

Sớm muộn gì con người cũng phải quay lại với lương tri, với sự yên lặng, sự trường tồn. Tuồng như sống xa rừng, người ta mới yêu rừng hơn. Vẫn còn nhiều người máu nóng tha thiết với dân tộc lắm. Nhạc sĩ Hoàng Thị Kiều Anh Từng trình diễn khắp thế giới, lý do gì chị chọn sống ở Slovakia và trở thành một sứ thần văn hóa Việt Nam qua âm nhạc? Slovakia cho tôi cảm nhận đến tận xương tủy sự thái bình (sự từng trải cho tôi hiểu cái giá của thái hoà).

Gặp nhau là hiểu, là yêu quý liền, chẳng cần nói gì nhiều. Nhưng chỉ đến khi xa đất nước, lòng kiêu hãnh dân tộc trỗi dậy, cội nguồn trong mình mới trở thành sức mạnh thôi thúc tôi viết Hồ sen và chim sẻ, Trống đồng, Giấc cõi trần, Lời mẹ dặn… Sự hài hòa giữa vẻ đẹp phương Đông và phương Tây đã trở nên vô thức.

Âm nhạc là một liệu pháp tốt. Hãy chân thực trước nhất với bản thân mình. Phải chăng vì điều đó mà bạn thích mình… Trong mối quan hệ giữa con người với con người, có những người không đủ tâm để công nhận sự thành đạt của người khác.

Dù thế nào dân tộc vẫn trường tồn, cuộc sống chỉ có thể đẹp hơn, chẳng thể khác. Để lọt vào học trình của nhạc viện Slovakia, được NXB Slovakia Music ấn hành, tác phẩm phải đạt được những chuẩn nào? Trong hơn 110 tác phẩm qua mười mấy năm sáng tác, nhà xuất bản chọn ra 46 tác phẩm, trải qua ba lần thẩm định chuyên môn, đáp ứng những chuẩn mực: tác phẩm viết cho trẻ thơ có tính chuyên nghiệp cao; có tính thương nghiệp; tính giáo dục, gợi trí nhớ tượng, tính logic cao; tính độc đáo: trên nền âm nhạc cổ điển, kết cấu hình thức âm nhạc châu Âu nhưng mang hơi thở châu Á… Chị có mong một ngày nào đó, các em nhỏ Việt Nam sẽ biểu diễn những tác phẩm của mình? Đó là mong ước thiên nhiên, như lá rụng về cội.

Chưa thoát được, thì chưa thể là mình. Khi thương, con người sẽ bớt đi thú tính. Triết lý sâu xa ấy là cả một quá trình đoàn luyện lâu dài trong cách trình bày, để nó có thể tan ra như một dòng nước. Có nhẽ nhờ thế, âm nhạc của chị rất thái bình? Âm nhạc là kết tinh của một tầng lớp. Tôi chỉ mong con được hạnh phúc, chấp thuận với sự có mặt của mình trong cuộc đời, có những cơ bản tốt để xử lý cuộc sống dựa trên hiểu biết về một nền văn hóa thâm sâu.

Khi tôi nghe những người bạn Peru hát quốc ca của họ, tôi hiểu tổ quốc ấy rất tươi đẹp, bởi âm hưởng thật bao la, thăng bình… Tìm hiểu sâu về âm nhạc dân gian, đọc rất nhiều văn học Việt, lắng tai ngôn ngữ người Việt, đặc biệt những người có bề dày về văn hóa, tôi thấy âm trong tiếng Việt rất phong phú và đầy màu sắc, đi gần nhất vào bản tính sự việc. Đầu tư cho giao hưởng rất lớn, nhưng đầu tiên phải do nhu cầu từng lớp.

Nhưng cuộc sống hiện tại của người Việt Nam bị phá vỡ bởi quá nhiều thứ, nhộn nhạo thế này thì âm nhạc đâu còn đất sống. Tôi còn ngộ ra một điều nữa: khi giảm cái tôi đi thì may mắn trong cuộc sống cũng tăng lên, những điều bất như ý sẽ nhẹ bớt đi, giúp cho mình không ngại mở lòng trước những lời yêu cầu ngẫu nhiên của cuộc sống. Tôi thích văn học của Bùi Ngọc Tấn, ông giúp tôi biết yêu cái tự tại khi nói về khổ cực.

Đầu tiên, phải có, có một cách vững chắc mới bảo tồn được, nhưng phải phát triển mới hòa nhập được với thời đại. Văn hóa nghe của họ rất cao, vì trong lòng rất tĩnh. Kiên cố thế. Khi đã đạt tới một cảnh giới nào đó, sẽ không còn sự phân biệt, chỉ còn lại âm thanh thôi. Tác phẩm Lựa chọn đi chị viết cho thanh nhạc và piano trên lời văn truyện ngắn Hậu duệ dòng họ Ngô Thì của Nguyễn Khải đã được rạp hát opera quốc gia Slovakia thể hiện rất xúc động.

Những lần trở về nước gần đây, chị có lo âu nhiều không khi cái xấu, cái ác đang trở thành một vấn nạn của toàn tầng lớp? Phải triệt để bảo vệ bằng bất cứ giá nào sự trong sáng của tâm hồn.

Tôi từng trải qua một tuổi thơ không hạnh phúc khi sống trong trường nội trú, thiếu ăn, thiếu bạn bè, từng bi quan… nhưng khi dạy nhạc cho các em khuyết tật, biết các em chỉ có một mơ ước độc nhất là có đủ ngón tay để chơi những bản nhạc như mình, tôi mới hiểu mình quá may mắn.

Vì sao lại phải có chiến tranh và mãi chiến tranh? Tại sao trẻ nít lại phải sống trong sợ hãi và căng thẳng? Những trải nghiệm đau đớn và bất lực trong cuộc sống chỉ có thể chữa lành bằng tình yêu qua âm nhạc.

Tôi mong muốn viết thật nhiều những giai điệu đẹp, êm ái, vui vẻ, hồn nhiên, ma lanh, nhiệt thành, thân ái… đầu tiên tặng riêng cho miền thơ ấu trong tâm hồn tôi, để nó được sống trở lại. Đạo Phật không nói đến sự sở hữu, mà chỉ nói đến hỉ xả, đánh tháo.

Một điều rất bất thần với tôi là các em đã vẽ nhiều bức tranh thật nhỡ ra, viết nhiều bài thơ xúc động về Việt Nam sau khi biểu diễn các tác phẩm của tôi.

Nội tâm phản chiếu tầng lớp, thời kỳ nào âm nhạc đó. Nghe đâu chị đang đi tới một thứ âm nhạc hậu đương đại, xóa nhòa ranh giới của các loại hình nghệ thuật? Đỉnh cao của triết lý Phật giáo chính là sự hợp nhất. Cuộc sống cũng đã từng cho tôi những trận đòn đau đấy. Thời loạn âm nhạc loạn, thời bình âm nhạc mới bình. Và khi mình quý trọng phím đàn, thì chẳng thể “hạ tay” chơi những hợp âm xấu, vì trước tiên sẽ làm mình đau.

Tôi rất hàm ơn các em nhỏ, giống như một tấm gương mình được soi vào một lần nữa, lây cái tươi sáng của trẻ thơ… Các em đã dạy tôi một điều thật quý báu: khi cô đơn chính là lúc mình được sống với mình thật nhất, và mình sẽ quả cảm và chân thực hơn.

Sau mỗi lần vấp ngã, mình ngộ ra cái tôi chẳng có nghĩa lý gì. Người ảnh hưởng và là nguồn động lực lớn nhất giúp tôi kiên định với con đường của mình chính là bà giáo, nghệ sĩ dương cầm Daniela Varinska.

Chị đã nhận được điều gì từ những cuộc gặp tri kỉ? Nhờ âm nhạc, tôi có thêm rất nhiều bạn. Triết lý ấy đã dẫn dắt chị đi qua những vấp ngã thế cục một cách trầm tĩnh? thống nhất chỉ đến trong âm nhạc, còn trong cuộc sống, mới chỉ là… hướng tới.

Mười hai năm sống trong trường nội trú, những người thầy tận tụy, thương yêu học sinh như con của mình, được tiếp xúc với văn hóa châu Âu qua những dòng nhạc cổ điển đã giúp tôi hình thành sự cân đối, mạch lạc, rõ ràng.

Tiếng nói âm nhạc cũng vậy, phải được giao lưu và làm mới bởi nhiều yếu tố khác nữa để mang hơi thở thời đại.

Sự ngắt quãng tinh khiết tác, cảm thụ âm nhạc là chẳng thể tránh khỏi. Nó khiến mình luôn phải nâng cấp, phải tận tường gọt giũa, tinh tế trong tiếng đàn, thuần khiết tác. Nếu có thể, đừng làm người khác tổn thương dù bằng bất kỳ hình thức nào. Ngày ấy sách vở tuy ít nhưng rất chọn lọc, nên đầu óc trẻ nít được vun trồng bởi những cây to, cây tốt.

Đó là một dân tộc mà tính Mẹ rất đậm, rất rộng, nhưng rất coi trọng vẻ đẹp của dân tộc khác. Văn hóa nghệ thuật giúp con người giảm bớt cái tôi, biết dung tha cho cuộc sống và cho chính mình, biết coi trọng người khác.

Khán giả đến là để được lắng nghe, được thưởng thức, được chìm sâu trong thế giới của cái đẹp. Đừng sợ đơn chiếc. Sự chân tình, coi trọng của bạn bè giúp tôi biết lắng nghe những nỗi đau của bạn bằng trực quan nhạy bén của người nghệ sĩ, để có thể đọc được những điều sâu thẳm mà chính bạn cũng chưa thể gọi tên.

Tôi không nhìn gần quá, khi từng lớp phát triển cao, ăn no mặc ấm, con người sẽ quay trở lại những giá trị nhân bản, nhân bản. Đi nhiều, tiếp xúc nhiều với những người giỏi giang hơn mình cũng là một tấm gương đẩy mình tiến về phía trước. Đó là tượng trưng cho một thế giới của mai sau, nơi mà những giá trị tinh thần sẽ bắc những nhịp cầu dẫn tới vũ trụ”.

Ở xa Việt Nam mình mới nhớ da diết đến thế, mà chỉ nhớ cái đẹp, và muốn giới thiệu cho người khác biết về nơi mình đã sinh ra… Nhưng chị cũng trải đời qua một tuổi thơ “vỡ nát”?  Trong bất kỳ nền âm nhạc nào, gọi đúng tên thực chất, gần sự thật nhất, chính là cái đẹp. Gia đình tôi có một nông trại cổ xưa nằm bên cạnh những đền chùa, những bài hát dân ca của mẹ và bà ngấm sâu, đưa tôi vào một thế giới cổ tích mà ở đó, sự thủy chung, hy sinh, cảm thông, sẻ chia, an nhiên tự tại như văn hóa nền của đạo Mẫu.

Mình cũng sai, cũng hỏng liên tiếp đấy thôi, nhưng phải đi mới đến được, không đi là dừng lại. Trong nghệ thuật, trực quan nghệ sĩ luôn mang tính dự báo. Bằng âm nhạc, tôi ý thức mãnh liệt điều đó.

Viết cho trẻ nít là con đường mà tôi yêu thích, bởi trẻ con, mà tôi là một minh chứng cụ thể, đã từng bị vặn lên tối đa nên nội tâm bị vỡ nát. Nhờ những người bạn ấy, tôi thấy mình được tồn tại.

Chính bà đã tin tưởng mãnh liệt tôi sẽ đi đến đích. Nhiều tác phẩm âm nhạc gần đây bị lai tạp một cách vô tội vạ vì không biết mình là ai.